Spomenik u porti Saborne crkve u Šapcu je monumetalni spomenik Srpskom vojniku, posvećen izginulim šapčanima u Prvom svetskom ratu 1914—1918. Spomenik je svečano otkrio kralj Aleksandar I Karađorđević, a osvetio ga Patrijarh srpski Varnava 3. juna 1934. godine, u prisustvu bana Drinske banovine.
Austrougarski vojnici 44. puka su pozatvarali preostalo stanovništvo u veće kafane i bolnicu, a najveći broj u porušenu šabačku crkvu. Taoci u crkvi su tri dana i tri noći mučeni, bez vode i hrane, potom su streljani. Posle rata, u masovnoj grobnici iza šabačke crkve, ekshumirano je 157 tela. Sahranjeni su u zajedničku grobnicu u crkvenom dvorištu, na mestu nekadašnje zgrade osnovne škole.
Iznad humke je 1934. godine podignut spomenik, autora Frana Mengela Dinčića iz Kotora. Kamen-mermer za spomenik dovučen je sa Venčaca. Visina spomenika je oko osam metara, na vrhu je bronzana statua srpskog vojnika-pobednika, na prednjoj strani spomenika urezan je natpis: Žrtvama u ratovima 1912 – 1918, Zahvalno potomstvo, 19. avgusta 1933. Šabac.
Spomenik je posvećen svim žrtvama Balkanskih i Prvog svetskog rata, ima oblik osmostranog stuba na kockastom postolj, koje je s prednje strane ukrašeno bronzanim reljefima. Uz bočen strane stuba su dve mermerne skulpture, a na vrhu stuba je bronzana figura srpskog vojnika. Ispod spomenika je kosturnica-grobnica žrtava iz rata.
Inače, na mestu gde je sada spomenik, nalazila se osnovna škola koja je mnogo stradala u Prvom svetskom ratu, te je 1921. godine srušena. Nestalo školsko zadanje, ponos i ukras grada, podignuto je 1858. godine, a u prizemlju je imalo tri učionice i nastavničku kancelariju, a na spratu četiri prostrane učionice. pomenimo da je u ovoj školi učiteljevao Janko Veselinović, a jedno vreme tu je bilo i Čitalište šabačko.
Inače, Saborna crkva Svetih apostola Petra i Pavla u Šapcu je glavni i najveći pravoslavni hram u Šapcu, smešten uz sedište Šabačke eparhije Srpske pravoslavne crkve. Saborna crkva u Šapcu je središnja crkva eparhije.
Prva Crkva svetih apostola Petra i Pavla bila je opisana početkom 19. veka kao trošna. Kako je Šabac početkom ovog veka postao eparhijsko sedište, pristupilo se gradnji nove, velelepnije crkve.
Sadašnja šabačka crkva građena je od 1826. do 1831. godine. Kada je 1826. godine kroz Šabac prošao Joakim Vujić, zapisao je da je da se priprema materijal za gradnju nove crkve. Plac za novu šabačku crkvu poklonio zlatar Jovan Kurteša–Kurtović. Tokom 1829. je prikupljan kamen za gradnju crkve što je radio majstor Janja. On je tada „sposoban” kamen našao u Višnjici kod Beograda u ostacima stare crkvine i starog groblja, odakle je natovareno 1500 volovskih kola kamena i upućeno u Šabac.
Iznad ulaznih vrata na severnoj strani nalazi se ploča sa tekstom o gradnji crkve koji glasi: “Vo slavu presvjatija Troici, Otca i Sina i Svjatago Duha, v čest svjatih Apostolov Petra i Pavla soveršisja svjatij božestvenij hram v Šabcje pri carstvovaniji Sultana Mahmuda 2, pri pokroviteljstvje jego, Imperatorskogo Veličanstva Nikolaja Pavloviča, Samoderžšca Sverosiskago; pri blagopolučnom carstvovaniji i pravljeniji v Serbiji svjetljejšago i deržavnago Gosudarja Miloša Obrenoviča Knjaza Serbskago ljeta 1831. septemvrija”.
Majstor-neimar je bio Kosta Dimović iz Ohrida. Gradnja crkve trajala je dosta duže nego što se predviđalo. Tako, je već nakon nekoliko godina crkvu je trebalo popravljati i dozidati zvonik. Iznad ulaznih vrata, na zapanoj strani nalazi se ploča od crvenog mermera, sa upisanim podacima o gradnji zvonika:
“Vo slavu svjatija jedinosuščnija i nerazdjelnija Trojici osnovasja i soveršisja zvonik sej pod vladenijem Blagovjernago Knjaza Serbskago Gospodarja Aleksandra Karađorđevića, blagoslovenijem že Preosvjaščenjejšago Episkopa Šabačkago Gospodina Mihaila ljeta Gospodnja 1858”.
Godine 1858, je stiglo sedam zvona iz kragujevačke topolivnice, a najveće je poklonila Tomanija Obrenović, žena Jevrema Obrenovića.
Istovremeno sa gradnjom tornja urađen je i ikonostas. Šabačka eparhija je 6. novembra 1852. godine sklopila ugovor o slikanju ikonostasa sa poznatim slikarom Pavlom Simićem. Ikonostas je slikan od 1853. do 1857. godine. Episkop Joanikije Nešković priložio je dveri. Drvorezbarski deo ikonostasa radio je Đorđe Dević iz Bačke Palanke, a pozlatarske radove je radio Miloš Branković.
„Ovaj medijski sadržaj sufinansiran je sredstvima grada Šapca, u okviru projekta „Šabac grad kulture“ za 2021. godinu.
Stavovi izneti u podržanom medijskom projektu nužno ne izražavaju stavove organa koji je dodelio sredstva“.